در سطح خورشید، فاصله ما از مرکز آن در حدود 700000 کیلومتر است. اگر بر سطح شعرای یمانی B می ایستادیم، با این که این ستاره جرمی برابر جرم خورشید دارد، فاصله ما از مرکز آن فقط 7500 کیلومتر بود. اگر بر سطح این ستاره می ایستادیم، کشش گرانشی 7200 برابر هنگامی بود که بر سطح خورشید می ایستادیم و 200000 برابر هنگامی بود که به سطح سیاره زمین باز می گشتیم.

چطور می شود این موضوع را تحقیق کرد؟ آیا می توانیم بگوییم که در سطح شعرای یمانی B چنین کششی واقعاً وجود دارد؟

در سال 1915 میلادی، آلبرت انیشتین، دانشمند آلمانی، تئوری تازه ای درباره گرانش عرضه کرد. بنابر این تئوری، هرگاه نور از مکانی بگذرد که دارای کشش گرانشی است، همه طول موج های آن کوتاه تر می شوند. هرچه کشش گرانشی شدیدتر باشد، طول موجها کوتاه تر می شوند.

بلندترین طول موجهای نوری که میتوانیم ببینیم، مربوط به نور قرمز است. این بدین معناست که هرگاه طول موج های نوری بلند تر شوند، آن نور قرمز تر به نظر می آید. به بیان دیگر، این موج های نوری به طرف انتهای قرمزِ طیف تغییر مکان پیدا می کنند. انیشتین پیشبینی کرد که طیف نور، بر اثر گذشت از مکانی که در آنجا کشش گرانشی وجود دارد، به طرف قرمز تغییر مکان پیدا می کنند.

گرچه کشش گرانشی خورشید نسبت به کشش گرانشی زمین بسیار شدیدتر است، بازهم آنقدر شدید نیست که بتواند جز تغییر مکان کوچکی به طرف قرمز پدید آورد. این تغییر مکان به قدری ناچیز است که نمیتوان آن را به دقت اندازه گرفت. اکنون ببینیم درباره شعرای یمانی B که کشش گرانشی آن بسیار شدید است، چه روی می دهد؟

اَدَمز که نخستین بار طیف شعرای یمانی B را بررسی کرد، در سال 1925 میلادی دوباره به این کار پرداخت. او دریافت که در طیف این ستاره تغییر مکانی به طرف قرمز، به همان اندازه که انیشتین پیشبینی کرده بود، وجود دارد. از این رو می توان گفت که این ستاره میدان گرانشی بسیار بزرگی دارد.

این آخرین استدلالی بود که نشان می داد، شعرای یمانی B ستاره ای بسیار کوچک و بسیار متراکم است. البته اگر شعرای یمانی B چنین باشد، همه ی کوتوله های سفید اینطور خواهند بود و خورشید ما نیز در آینده ای بسیار دور چنین خواهد شد.

اما اگر کشش گرانشی همچنان شدیدتر شود، تا ستاره در خود برُمبَد، چه عاملی سبب می شود که از ادامه رمبِش جلوگیری کند و کوتوله سفید تشکیل شود؟ چرا ستاره به رمبش خود همچنان ادامه نمی دهد؟

حتی پس از آنکه اتم ها شکسته شدند و لایه های الکترونی خرد شدند، الکترون ها بازهم وجود دارند. هنوز هم فضایی بیش از فضای هسته ها را اشتغال می کنند و از فشرده تر شدن کوتوله سفید جلوگیری می کنند.

اما هرچه جرم ستاره بیشتر باشد، کشش گرانشی آن شدیدتر است و ماده درون ستاره بیشتر زیر فشار است. کوتوله سفیدی که جرم آن ار شعرای یمانی B بیشتر باشد، کشش بیشتری دارد و در نتیجه فشرده تر و کوچکتر از شعرای یمانی B خواهد شد.

در مطلب بعدی به ادامه بحث انفجار ستارگان خواهیم پرداخت...